On the last day of February 1221, the city of Antwerp received a charter giving it a number of privileges. The city could raise its own taxes, define its own rules and laws and enforce those laws, assisted by a representative of the central authorities. This charter acknowledged the growing importance of a settlement that had begun to play a role in interregional and even international trade.
The river Scheldt was the main route to transport goods on, although the river itself was quite different from today: it was not yet directly connected to the North Sea, but was a river that joined the massive delta of Rhine and Meuse in the North. It would take another two centuries before massive storms would create a smoother connection to the rest of the world. In the meantime, the city slowly, but steadily prepared to take over the central role of Bruges near the end of the 15th century.
This anniversary cannot go by unnoticed, so my friends and colleagues at Antwerpen à la Carte developed both a cycling tour and a walking tour to celebrate the event. Unfortunately, due to corona, you’ll have to wait unti we get a green light to really head off.
Vanaf december 2018 biedt Zanzibar een heel nieuwe wandeling aan, die je van de hemelse sferen van de Carolus Borromeüskerk in geen tijd naar de donkere hellekrochten van de ruien brengt.
De wandeling begint met een verkenning van de prachtige jezuïetenkerk, met o.a. een bezoek aan de zeer barokke Houtappelkapel. De crypte van de kerk wordt daarna bezocht en dan gaat het naar de sacristie van waaruit je naar de kelder van de kerk kan gaan, en die kelder heeft al een eeuwenlang een doorgang naar de ruien, het oude grachtenstelsel van de stad.
Ooit stond daar een deur, maar waar die deur toe diende blijft nog steeds een raadsel. De sterkste verhalen doen de ronde, maar geen van alle doorstaan een kritische bevraging, ook niet het verhaal dat langs daar de paters de meisjes in het Schipperskwartier gingen ‘missioneren’. Toen de ruien meer en meer overwelfd werden, en er meer en meer stank opsteeg, is op een bepaald moment beslist de deur weg te halen en de deuropening dicht te metselen.
Vandaag wordt al het afvalwater, zowel van huishoudelijk gebruik als regenwater, opgevangen in een buizensysteem. De geuroverlast in de ruien is daardoor zeer beperkt en daarom is de idee ontstaan opnieuw een deur te plaatsen en daarlangs bezoekers toe te staan, onder begeleiding van een gids, een stuk van Antwerpens ondergrond te bezoeken. Net als de standaard ruienwandelingen, eindigt ook deze toer in het stadsmagazijn aan de Keistraat.
Meer praktische informatie vind je op de website van het Ruihuis.
De meeste toeristen bezoeken enkel het historische stadscentrum. Ik wil natuurlijk niet zeggen dat dat historische centrum niet de moeite is, verre van, maar op die manier missen ze wel een boel interessante plaatsen, zoals bijvoorbeeld het Middelheimpark, ten zuiden van de stad. In de onmiddellijke omgeving van het park is er veel parkeergelegenheid en lijnen 21 en 32 stoppen vlakbij aan het Middelheimziekenhuis.
In de zestiende eeuw begonnen rijke Antwerpse handelslieden zomerresidenties te bouwen in de omgeving rond de overdrukken stad. De velden en weiden veranderden snel in tuinen en parken. Toen de stadsontwikkeling in de 19de eeuw opnieuw explodeerde, slaagde het stadsbestuur erin in het zuiden van de stad een groot terrein aan te kopen en het te vrijwaren voor de bouwwoede die overal elders in de stad zijn gangen ging. Op die manier creëerden ze een prachtige omgeving waarin de stadsmensen rust en natuur konden en kunnen vinden.
Tony Craigg – Envelope
In 1950 besloot burgemeester Lode Craeybeckx een tentoonstelling van moderne beeldhouwkunst te organiseren. Men koos als locatie voor het evenement het Middelheimpark. Een van de kunstenaars die aan de eerste openlucht tentoonstelling had deelgenomen was Ossip Zadkine, en hij fluisterde de burgemeester in dat het een goed idee zou zijn het project nog eens te organiseren, bijvoorbeeld elke twee jaar, zoals in Venetië, maar dan op de oneven jaren. 20 van die biënnales hebben plaats gevonden, de laatste in 1989. Van dan af stond alles in Antwerpen in het teken van 1993, want in dat jaar was de stad culturele hoofdstad van Europa, en natuurlijk nam ook het openluchtmuseum deel aan het evenement. Sinds dan is men overgeschakeld op thematische tentoonstelling in het park, praktisch elk jaar.
In het kader van Rubens Inspires in 2018 vond de succesrijke tentoonstelling Experience Traps plaats.
In tussentijd was de permanente verzameling beeldhouwwerken uitgegroeid tot meer dan 60 kunstwerken die verspreid staan over zowat 30 ha prachtig park- en tuingebied. De beeldhouwwerken situeren zich alle in de periode tussen Rodin en vandaag.
Het park en het museum kan je gratis bezoeken, elke dag behalve maandag. De openingstijden verschillen nogal naargelang de periode in het jaar. Controleer daarvoor best eerst even de website.
Het is je ongetwijfeld opgevallen dat ik me heel rustig heb gehouden op dit forum. Dat heeft allemaal te maken met een project dat ik samen met 5 vrienden heb opgestart: Antwerpen à la Carte. Aarzel niet om onze website te bezoeken als je een wandeling wil reserveren voor een groep. Daarnaast heb ik ook met succes een opleiding tot stadsgids Mechelen gevolgd.
Stilaan wordt het weer wat kalmer en kan ik probeer de draad weer op te pakken en ervoor te zorgen dat je minstens om de veertien dagen iets nieuws te lezen krijgt. Begin oktober komt er alvast een nieuw bericht en vermits ik nu natuurlijk ook een beetje van Mechelen houd, kan je ook over die stad af en toe een topic verwachten.
Het oudste gebouw in de stad is het Steen, het enige overblijfsel, samen met een stukje muur, van de oude stadskern op de Werf. Veel Sinjoren herinneren zich nog levendig dat in het Steen het Nationaal Scheepvaartmuseum gevestigd was, maar voordien heeft het gebouw nog heel wat andere functies gekend zoals bvb. burcht van de markgraaf (de oorspronkelijke functie) en gevangenis van waaruit de ter dood veroordeelden hun laatste tocht naar de Grote Markt aanvatten.
Het Steen versie x.0
Foto: Opera Amsterdam en Studio Louter
Binnenkort krijgt het gebouw, dat nu grotendeels leegstaat, een heel nieuwe functie en wordt het uitgebouwd tot een ware toegangspoort naar de stad.
Er zal een gratis toegankelijk gedeelte ingericht worden, waar de toerist alle mogelijke informatie over de stad kan bekomen, en een betalend gedeelte waarin hij alvast grondiger kennis kan maken met wat de stad zoal te bieden heeft op cultureel, maar ook op culinair en sportief vlak.
‘Old meets new’
In het projectr zal druk gebruik gemaakt worden van de allernieuwste technologieën. Zo zullen er heel wat projecties op muren, plafond en zelfs vloer. Door een historisch venster zal je bvb. naar de stad in de Middeleeuwen kunnen kijken, maar uiteraard is er ook aandacht voor de stad van nu, met o.m. het shoppingaanbod en het uitgebreide gastronomische panorama dat de stad te bieden heeft.
Je zal nog wel even geduld moeten oefenen: de werken starten volgend jaar en het vernieuwde Steen zal zijn deuren open kunnen werpen in 2020.
Sinds enkele jaren is de stadsfeestzaal, in het midden van de Meir, opnieuw tot leven gekomen. Niet meer als een feestzaal, maar als een winkelcentrum: winkelen in het kwadraat dus met zijn ligging in het midden van de belangrijkste shoppingstraat van de stad.
De feestzaal is in 1908 gebouwd naar plannen van Alexis Van Mechelen, die inspiratie zocht en vond in de klassieke architectuur, maar er nog heel wat andere elementen bijvoegde. Een typisch voorbeeld van de eclectische stijl van het fin-de-siècle. De monumentale façade bevindt zich net waar de Meir een knik maakt, en Van Mechelen maakte van dit nadeel een voordeel: hij ontwierp een concave façade, zodat de Stadsfeestzaal altijd onmiddellijk de aandacht trekt, of je op weg bent naar de trein in het Centraal Station, of de Meir afflaneert richting historisch centrum.
In de gevel gebruikte Van Mechelen zowel lichtkleurige zandsteen als donkerder kalksteen. Opvallend is vooral de centrale toegant, rijk gedecoreerd in een meer barokke stijl en bekroond met een vergulde nis. Er gaan veel verhalen de ronde over wat de ontwerpers in de nis hebben willen plaatsen en waarom de nis toch leeg gebleven is. Een bevredigend antwoord heb ik echter nog nergens gehoord.
In het eerste deel van haar bestaan was de Feestzaal gastvrouw voor een heel aantal evenementen. Het eerste autosalon vond hier plaats. In de jaren ’50 en ’60 verdrongen zich de kijklustigen op het Radio en TV-salon. Jaarlijks zakten honderdduizenden af naar de Feestzaal voor de Boekenbeurs. Het Bal van de Burgemeester vond er plaats en Sint-Niklaas begroette er de Antwerpse jeugd. En dat zijn nog maar de belangrijkste.
Het noodlot slaat toe
In 2000 vond rond Kerstmis een geschenkenbeurs plaats. Standhouders hadden hun kraampjes opgesteld in de grote ruimt. Waarschijnlijk heeft ’s nachts een van de kraampjes een kortsluiting veroorzaakt, in ieder geval: de hele constructie, op de voorgevel na, ging eraan. Gelukkig vielen er geen slachtoffers.
Na enkele jaren opende de Stadsfeestzaal opnieuw de deuren, in al haar pracht en praal. Alleen, nu gaan we er niet meer voor het Bal van de Burgemeester, maar is de ruimte uitgebouwd tot wellicht de chiqueste winkelpromenade van de stad.
Je kan de Stadfeestzaal virtueel bezoeken op de Interbuild-site.
Duitse handelaars hebben een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van Antwerpen in de 19de en begin 20ste eeuw. Een van de namen die bij oudere Antwerpenaars nog steeds een belletje doet rinkelen is Leonard Tietz. Waar zich nu “A l’Innovation” bevindt, ter hoogte van het standbeeld van Antoon Van Dyck aan de Meir, opende Leonard Tietz begin vorige eeuw zijn Grands Magasins.
De winkel van Tietz aan de Meir
Zoals de naam al laat vermoeden inspireerde hij zijn winkel op de grote Parijse supermarkten van het eind van de 19de eeuw. Een van de producten waar hij naam mee maakte was trouwens een strohoed, zoals die indertijd gedragen werd o.m. door Maurice Chevalier. Die hoeden werden in Antwerpen lang een ‘Tietz’ genoemd.
De rijk versierde gevels, die het publiek alvast moeten voorbereiden op de luxe die hen binnen wacht, zijn een ontwerp van Joseph Hertoghs, zowat de huisarchitect van de Duitse kolonie.
Na WO I kwamen Tietz en andere Duitse handelaars onder vuur te liggen in het anti-Duitse klimaat van die tijd en de winkels werden aangeslagen. Winkels, want Tietz had ondertussen o.m. ook al in Brussel een zaak geopend aan de Nieuwstraat. Beide zaken werden openbaar verkocht en aangekocht door de familie Bernheim, afkomstig uit de Elzas, die ondertussen de keten “A l’Innovation” had opgestart.
Sinds kort is de gevel gerestaureerd naar zijn oorspronkelijke toestand en zijn enkele minder geslaagde verbouwingen uit de jaren ’60 en ’70 verdwenen. Een project dat ruim 4 miljoen euro gekost heeft, maar de moeite overwaard blijkt.
Zowat elke diamant passeert tijdens zijn leven wel eens in de Antwerpse diamantwijk. In de 19de eeuw hebben joden de diamanthandel (terug) naar Antwerpen gebracht. Meestal reisden ze per trein heen en weer tussen Antwerpen en Amsterdam. Dan is het ook maar normaal dat de diamantwijk zich vlak bij het Centraal Station ontwikkelde.
Een gedeelte van de diamantwijk is afgesloten voor verkeer, maar als voetganger kan je hier vrij rondlopen. Pas op echter: Big Brother houdt je constant in het hoog. De concentratie aan cctv camera’s hier is ongemeen hoog.
De juwelierszaken kan je bezoeken, maar de diamantbeurzen zijn enkel toegankelijk voor professionele, of in het kader van een gegidste toer. Vrijwel alle gebouwen in de Hoveniersstraat, Rijfstraat enz. dateren van de periode na WO II. Alle zijn gericht op efficiency en veiligheid.
De Portugese Synagoog
Het enige artistiek interessante gebouw in de wijk is de sefardische synagoog. Deze synagoog, Antwerpenaars hebben het nogal makkelijk over de Portugese synagoog, is gebouwd in 1913. Ze is vernield in WOII, heropgebouwd, was het slachtoffer van een terroristische aanslag in het begin van de jaren 80 en opnieuw opgebouwd.
De naam Portugese synagoog komt voor van het feit dat de sefardische joden afkomstig zijn uit Spanje en Portugal. De katholieke koningen van eind 15de eeuw verdreven hen uit Spanje. Velen kwamen in Antwerpen terecht, maar toen Antwerpen opnieuw onder het gezag van de intolerante Filips II viel, vluchtten velen naar Amsterdam.
De synagoog is een mooi voorbeeld van neo-romaanse bouwkunst. Het staat een beetje verloren, verdrukt tussen alle moderne architecturale brutaliteit er omheen, maar dat draagt net bij tot zijn charme.
Het gebouw waar ooit burgemeester Nicholaas Rockox woonde is nu een museum.
In het begin van de 17de eeuw kocht Rockox twee huizen in de Keizerstraat en hij liet ze samenvoegen tot één riant woonhuis rond een binnenplaats. Uiteraard heeft het gebouw in de loop der jaren wat veranderingen ondergaan. Zo heeft het in het begin van de 18de eeuw een compleet nieuwe voorgevel gekregen. Vandaar de inscriptie 1702 bovenaan de gevel: 1702.
Op het einde van de 19de eeuw trok hier een antiekzaak in en elke kamer in het huis werd ingericht volgens een andere historische periode. Nog later trok er een kunstkring in die een museum wou uitbouwen, maar die activiteiten kwamen nooit echt van de grond. Behalve een: de kelder die gebruikt werd als dancing. Omdat de universiteit hier slechts een steenworp verwijderd is, spreekt het voor zich dat heel wat studentenverenigingen hier hun TD lieten doorgaan. Maar het huis ging zienderogen achteruit tot uiteindelijk de Kredietbank zich ermee ging bemoeien.
Een bank brengt redding
De Kredietbank wilde twee vliegen doden met een klap.
Zij wilden hier een museum creëren dat het huis zou herstellen tot wat het in de tijd van Rockox mogelijk geweest zou zijn. Rockox was een fervent verzamelaar en Rubens was een persoonlijke vriend. Hier hingen dus heel wat werken van Rubens en diens tijdgenoten. Maar ook oudere schilders waren van de partijd. De collectie van Rockox is nu verspreid over de hele wereld en dus moest op zoek gegaan worden naar een nieuwe collectie om er de muren mee te versieren.
View of the Rockoxhuis
Kredietbank wilde in Antwerpen ook een plaats waar gasten ontvangen konden worden en waar personeel getraind kon worden. Daarom kochten ze niet altijd het huis van Rockox, maar ook de belendende woning van schilder Snijders.
Het museum heeft een permanente collectie, maar zolang het museum voor Schone Kunsten in restauratie is worden hier thematische tentoonstellingen georganiseerd, waarbij uit de collectie van het museum gepuurd kan worden. Tot 2 juli loopt een tentoonstelling met landschappen uit de Nederlanden. Het landschap als genre is hier in de Nederlanden in de 16de en 17de eeuw ten volle tot groei gekomen. De schilderijen die getoond worden komen niet alleen uit het Antwerpse Museum voor Schone Kunsten, maar ook uit de Staatliche Kunstsammlungen Dresden.
In buurt van Hof van Liere en St-Jacob vind je een prachtvoorbeeld van een ‘pagadder’ toren. De toren maakte deel uit van de woning van burgemeester Gilbert Van Straelen in de 16de eeuw. Je vindt de toren in de Korte St-Annastraat aan het einde van het Frans Halsplein.
Het woord pagadder komt van het Spaanse pagador of betaalmeester. Antwerpenaars gebruiken het woord nog steeds om er een kleine jongen mee aan te duiden. Misschien is dat omdat de Spaanse betaalmeesters (soldaten wiens taak erin bestond de andere soldaten hun soldij uit te betalen) kleiner en minder fors waren dan hun strijdvaardiger collega’s.
Het verhaal gaat dat deze jongens in de toren moesten zitten en Dmoesten uitkijken voor schepen die de Schelde kwamen opvaren. Zodra zij een bepaald zagen, moesten zij hun baas daarvan verwittigen.
Dat zou het bestaan van de pagaddertorens moeten verklaren. Het moge duidelijk wezen dat dat een fabel is. Van hieruit is het gewoon onmogelijk om ook maar het kleinste stukje Schelde te zien.
Italiaanse invloed
Deze stadstorens ontstonden in de 16de eeuw. Ze zijn gebaseerd op Italiaanse voorbeelden. Het is dan ook geen wonder dat ze juist in die periode ontstonden. Veel kunstenaars uit het Noorden gingen toen naar Italië om er de nieuwe kunst en technieken aan te leren. Toen ze terugkwamen brachten ze niet alleen schetsen mee van antiek beeldhouwwerk en moderne schilderijen, maar ook zichten van de plaatsen die ze bezocht hadden, met daarop o.m. dergelijke torens.
Zicht vanaf de binnenkant (Source: inventaris.onroerenderfgoed.be)
Al snel begonnen de belangrijke families en de kooplieden torens te bouwen, de ene al hoger dan de andere. De toren van Van Straelen moet een van de grootste en de mooiste geweest zijn, al kunnen we daar nooit zekerheid over verkrijgen: van de meer dan 40 torens die de stad ooit sierden blijven er vandaag amper een handvol over.
En toch waren ze functioneel
Sluwe kooplieden denken niet alleen aan prestige, toch niet de hele tijd. Daar zijn de torens ook een mooi voorbeeld van. Binnenin de torens kon een trap gebouwd worden die de verdiepingen met elkaar verbond. Op die manier werd ruimte uitgespaard in de kamers zelf.
Vandaag wordt het Hotel Van Straelen, ook de Groote Robijn genoemd, gebruikt door Emmaus, een sociale organisatie die jongeren die in een moeilijke thuissituatie leven helpt en ondersteunt.
To make your visit to this website as smooth as possible we use cookies. The cookies are used for statistical reasons and do not store any personal data. If you do not wish to use cookies. You can indicate this by clicking on the No button.
